Hoofdstuk 1

Over diversiteit en inclusie

In dit hoofdstuk vind je alle achtergrondkennis die je nodig hebt om een effectief Plan van Aanpak te ontwikkelen voor jouw organisatie. Het hoofdstuk biedt beknopte definities van diversiteit, inclusie en gelijkwaardigheid op de werkvloer. Ook wordt een overzicht gegeven van de verschillende soorten meerwaarde die investeren hierin kan opleveren.

A  Diversiteit

Diversiteit gaat over verschillen tussen mensen. Er zijn veel zichtbare en onzichtbare kenmerkenwaarop mensen van elkaarkunnen verschillen. Of juist met elkaar overeenkomen.


We noemen deze verschillen ook wel dimensies van diversiteit.SER Diversiteit in Bedrijf focust op de volgende vijfdimensies. Klik op een dimensie om meer te lezen.

Arbeidsvermogen

Veel Nederlanders hebben een arbeidsvermogen dat verminderd is of anderszins afwijkt van de norm. Bijvoorbeeld als gevolg van een fysieke beperking, mentale uitdaging of chronische ziekte. Meer informatie vind je op ons Kennisplatform.

pictogram uitklapvenster

Etnisch-culturele achtergrond

Deze term verwijst voornamelijk naar Nederlanders die het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) sinds 2022 duidt als ‘mensen met een buiten-Europese herkomst’ (in plaats van de oudere en minder neutrale term ‘mensen met een niet-Westerse migratieachtergrond’). Het gaat hier onder meer over de vijf ‘klassieke migratielanden’: Turkije, Marokko, Suriname, Indonesië en Caribisch Nederland. Meer informatie vind je op ons Kennisplatform

Leeftijd

Door de vergrijzing in Nederland is het aantal werknemers boven de vijftig jaar de afgelopen jaren flink gestegen. Tegelijk is er een grote instroom van werknemers onder de dertig. De leeftijdsdiversiteit op de arbeidsmarkt is hierdoor groter dan ooit. Meer informatie vind je op ons Kennisplatform

pictogram uitklapvenster

Gender

Bij deze vorm van diversiteit hebben we het in deze gids vooral over de positie van vrouwen op de arbeidsmarkt en op de werkvloer. Meer informatie hierover vind je op ons Kennisplatform. Informatie over het bredere onderwerp van genderdiversiteit op de werkvloer vind je onder Lhbti+ achtergrond.

pictogram uitklapvenster

Lhbti+ achtergrond

Lhbti+ verwijst naar personen die lesbisch, homoseksueel, bi+, transgender of intersekse zijn. De + betreft alle andere personen die niet heteroseksueel en/of cisgender zijn, zoals aromantische/aseksuele, panseksuele, queer, en genderfluïde personen. Meer informatie vind je op ons Kennisplatform.

Iemands positie en kansen binnen de maatschappij kunnen beïnvloed worden door meerdere dimensies. Bepaalde combinaties kunnen ertoe leiden dat mensen meer vooroordelen en uitdagingen ervaren. Denk bijvoorbeeld aan vrouwen van kleur, of ouderen met een arbeidsbeperking. Kijken naar de gevolgen van dergelijke combinaties heet ‘intersectionaliteit’.

Meer weten over intersectionaliteit? Lees het artikel ‘Stop mensen niet in hokjes op basis van één kenmerk’ van kennisinstituut Movisie.

Inclusie

Inclusie gaat over het omgaan met verschillen. Op een inclusieve werkvloer voelt iedereen zich gewaardeerd, gehoord en veilig. Inclusie is dus een kwestie van cultuur en omgangsvormen. Maar het is ook een kwestie van regels en voorzieningen. Zie hoofdstuk 4 voor meer informatie.

De E van Equity

Je ziet weleens de afkorting ‘DEI’, of ‘DIG’ in het Nederlands in plaats van ‘D&I’. De E of G staan respectievelijk voor equity, oftewel: gelijkwaardigheid. Dit verwijst naar de mate waarin procedures (zoals promotietrajecten) en uitkomsten (zoals salaris) voor iedereen gelijk zijn. Zie ook c. Maatschappelijke meerwaarde, onder Gelijke kansen en behandeling.

B  Meerwaarde voor de resultaten

Een divers personeelsbestand en een inclusieve werkvloer kunnen op verschillende manieren bijdragen aan de resultaten van jouw organisatie. Het vergroot de kans dat een privaat bedrijf zich in de markt onderscheidt en een voorsprong heeft op zijn concurrenten. (Semi)publieke organisaties worden erdoor in staat gesteld beleid te ontwikkelen en dienstverlening te bieden die beter aansluit bij burgers. Klik op een onderwerp om meer te lezen.

pictogram uitklapvenster

Nieuw talent binnenhalen en personeelstekort oplossen

Door divers te werven en selecteren heb je meer kans om nieuwe talenten binnen te halen die andere werkgevers misschien over het hoofd zien. Ook kan het zorgen voor meer sollicitanten per vacature, en vergroot het dus de kans dat je geschikte kandidaten vindt. Dit helpt je om personeelstekort te voorkomen of op te lossen. 

De werkvloer inclusief maken, helpt eveneens om het personeelstekort tegen te gaan. Als werknemers zich in jouw organisatie veilig en welkom voelen en gelijke kansen krijgen, zullen ze minder snel vertrekken of uitvallen. Zo maak je bovendien minder kosten voor het aannemen en inwerken van nieuw personeel.

pictogram uitklapvenster

Meer creativiteit en vernieuwende ideeën 

Diverse medewerkers brengen vaak waardevolle perspectieven mee vanuit hun eigen unieke achtergrond. Ook kunnen ze specifieke kennis en vaardigheden met zich meebrengen. Als er sprake is van een inclusieve werksfeer – waarin iedereen zichzelf kan zijn, afwijkende meningen en standpunten op tafel kan leggen, en bereid is van elkaar te leren – kan dit leiden tot meer innovatie. 

pictogram uitklapvenster

Werknemers presteren beter

Werknemers die zich op de werkvloer veilig, thuis en gewaardeerd voelen, zijn productiever en leveren betere resultaten. Met name wanneer ze openstaan voor afwijkende meningen en vernieuwende ideeën die worden aangedragen door collega’s met een andere achtergrond. Dit kan leiden tot verbetering van bestaande diensten en producten, en ontwikkeling van nieuw beleid en nieuwe aanpakken. Zo dragen diversiteit en inclusie bij aan de prestaties van medewerkers én van de organisatie als geheel. 

pictogram uitklapvenster

Hogere medewerkerstevredenheid

Als iedereen zich in jouw organisatie welkom en gewaardeerd voelt, ongeacht verschillen, dan zijn je medewerkers vaker tevreden. Dat spreekt voor zich. Dit kan zorgen voor meer productiviteit en minder ziekteverzuim. Het kan werknemers ook loyaler maken richting jou als werkgever, waardoor ze minder snel vertrekken of uitvallen.


Dit alles geldt als eerste voor medewerkers op wie inclusiemaatregelen gericht zijn. Medewerkers met fysieke of mentale uitdagingen zullen bijvoorbeeld meer tevreden zijn als ze merken dat er oog is voor hun behoeften. Vervolgens kan deze tevredenheid ook overslaan op de rest van het personeel. Dat kan trots zijn dat zij en hun werkgever ruimte bieden aan diverse werknemers. En wellicht zelf blij zijn met maatregelen gericht op specifieke groepen, zoals flexibele werktijden.

pictogram uitklapvenster

Nieuwe klantgroepen en markten bereiken

Als je nieuwe klantgroepen en markten wilt bereiken, heb je werknemers nodig die deze klantengroepen weerspiegelen. Deze werknemers kunnen je helpen de wensen, verwachtingen en leefwerelden van de groepen in kwestie in kaart te brengen. Zo kun je je producten of diensten hier goed op afstemmen. Ook zullen diverse klanten sneller voor jouw producten of diensten kiezen als ze zichzelf in jouw personeel herkennen, en zien dat je aan hun specifieke behoeften tegemoetkomt.

pictogram uitklapvenster

Goede naam als werkgever versterken

Je zichtbaar inzetten voor diversiteit en inclusie kan je goede naam als organisatie en als werkgever versterken. Dit verhoogt de kans dat potentiële klanten en samenwerkingspartners met je in zee gaan. Bij bijvoorbeeld een gelijkwaardige offerte tussen jou en een aantal concurrenten, kan jouw inzet voor specifieke kwetsbare groepen de doorslag geven. Ook kan het helpen om sollicitanten aan te trekken die belang hechten aan divers en inclusief werkgeverschap.

De juiste mix

In de praktijk staan het bedrijfsmatig en het maatschappelijk perspectief vaak naast elkaar. Dit is ook zichtbaar in de motivatie van ondertekenaars van het Charter Diversiteit. In paragraaf 1.3 vind je een aantal voorbeelden.

C  Maatschappelijke meerwaarde

Naast meerwaarde voor de resultaten, heeft het werken aan een divers samengesteld personeelsbestand en een inclusieve werkcultuur ook maatschappelijke meerwaarde. Klik op een onderwerp om meer te lezen.

pictogram uitklapvenster

Organisatie als afspiegeling van de samenleving

Als je kijkt naar de verschillende dimensies van diversiteit, is de Nederlandse samenleving heel divers. Dit zien we vaak niet terug in de samenstelling van bedrijven. Door deze groepen binnen te halen, wordt je personeel dus een betere afspiegeling van de Nederlandse samenleving. Zoals beschreven in b. Meerwaarde voor de resultaten, biedt dit verschillende voordelen. Maar je kunt deze afspiegeling ook als doel op zich zien. Bijvoorbeeld omdat je vindt dat je als Nederlandse arbeidsorganisatie de héle samenleving moet representeren, in plaats van maar een deel ervan.

pictogram uitklapvenster

Gelijke kansen en behandeling

Mensen uit diversiteitsgroepen staan op de arbeidsmarkt vaker dan andere Nederlanders aan de kant. Degenen die wel aan het werk zijn ervaren vaker problemen, zoals discriminatie en andere vormen van ongewenst gedrag, of ongelijke promotiekansen. Als werkgever kun je actief bijdragen aan het realiseren van gelijke kansen en behandeling door je werving en selectie te richten op deze diversiteitsgroepen, en door inclusie en gelijkwaardige behandeling onderdeel te maken van de werkcultuur.

pictogram uitklapvenster

Voorbeeldfunctie voor andere werkgevers

Door oog te hebben voor de samenstelling van je personeelsbestand en de inclusiviteit van je werkcultuur, en actief je kennis en ervaringen te delen, kun je een voorbeeldfunctie vervullen voor andere bedrijven en organisaties. Bijvoorbeeld in jouw directe omgeving of in jouw sector. Zo draag je bij aan een Nederlandse arbeidsmarkt waar plaats is voor iedereen, ongeacht persoonlijke kenmerken.

pictogram uitklapvenster

Maatschappelijk verantwoord ondernemen (MVO)

Veel bedrijven doen aan maatschappelijk verantwoord ondernemen (MVO). Dit houdt in dat je in je bedrijfsvoering rekening houdt met je impact op de werknemers in jouw organisatie en je keten. Diversiteit en inclusie is hier onderdeel van. MVO is de basis voor een effectieve, efficiënte en coherente bijdrage van bedrijven aan de SDG’s (sustainable development goals) van de Verenigde Naties.


De CSRD (Corporate Sustainability Reporting Directive) van de Europese Unie verplicht bepaalde grote en beursgenoteerde bedrijven om te rapporteren over hun impact op mens en milieu. Zie d. Voldoen aan verplichtingen voor meer informatie.

D  Voldoen aan verplichtingen

Je inzetten voor diversiteit en inclusie binnen jouw organisatie kan je helpen voldoen aan verschillende verplichtingen. Klik op een onderwerp om meer te lezen.

pictogram uitklapvenster

Wet ingroeiquotum en streefcijfers

Deze wet verplicht grote bedrijven tot een evenwichtige verhouding tussen vrouwen en mannen in de (sub)top. De wet schrijft een ingroeiquotum voor aan de ongeveer honderd beursgenoteerde bedrijven in Nederland. Daarnaast verplicht de wet de ongeveer 5.000 ‘grote’ vennootschappen via het SER Diversiteitsportaal te rapporteren over de man-vrouwverhouding in de (sub)top, en over streefcijfers en plannen van aanpak om deze verhouding evenwichtiger te maken.

pictogram uitklapvenster

De Participatiewet en de banenafspraak

Met de Participatiewet wil de regering meer mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt aan het werk helpen en houden. Om dit te bereiken hebben het kabinet en de sociale partners afgesproken extra banen te realiseren voor mensen die volgens het UWV niet zelfstandig het minimumloon kunnen verdienen. Dit is de banenafspraak. De doelgroep hiervan registreert het UWV in het zogenoemde ‘doelgroepregister’. Werkgevers die deze mensen aannemen, kunnen aanspraak maken op financiële voordelen en regelingen. Via de Kandidatenverkenner banenafspraak van werk.nl kun je in contact komen met deze werkzoekenden


Het kabinet monitort sinds 2016 jaarlijks of genoeg banen zijn gerealiseerd. Zo niet, dan kan het werkgevers met meer dan 25 medewerkers verplichten 5% van de arbeidsplaatsen in te laten vullen door mensen uit het doelgroepregister. Als dat niet gebeurt, volgt een boete. Voor overheidsorganisaties geldt zo’n quotum al sinds 2020. Meer informatie vind je op de ​​​​​​​website van het UWV​​​​​​​.

pictogram uitklapvenster

Social Return on Investment

In steeds meer aanbestedingsopdrachten, zeker van overheden, staan clausules over social return on investment. Dit betekent dat een bedrijf niet alleen winst nastreeft, maar ook iets teruggeeft aan de maatschappij. Een van de drie pijlers van social return is arbeidsparticipatie en arbeidsontwikkeling. Het creëren van extra werk(ervarings)plaatsen voor mensen met afstand tot de arbeidsmarkt is dus een manier om aan je social return-verplichting te voldoen. Meer informatie vind je op de website van PSO Nederland.

pictogram uitklapvenster

CSRD (Corporate Sustainability Reporting Directive)

Dit is een Europese Richtlijn die bepaalde grote en beursgenoteerde bedrijven verplicht te rapporteren over hun impact op mens en milieu in een duurzaamheidsverslag. In dit verslag besteed je onder andere aandacht aan de interne en externe sociale impact van jouw onderneming. Rapportage over een divers samengesteld personeelsbestand en een inclusieve werkcultuur valt hieronder. Meer informatie vind je op de website van de SER.